كارشناسانه به سن مناسب براي تشكيل خانواده

ديشب براي دختر ۱۵ ساله دايي شيريني خورديم، مادر مي‌گويد: «دايي اشتباه كرد، هنوز وقت خاله بازي دختر دايي تمام نشده!» مادربزرگ اخم مي‌كند.
من را نشان مي‌دهد، مي‌گويد: «وقتي هم قد حالاي اين بودم، سه تا بچه داشتم.» مادر لبخند مي‌زند:دختر من شوهر مي‌خواهد چه كار؟!
ليسانسه است، به اندازه سه تا مرد درآمد دارد، گذشته از همه اينها هنوز مرد ايده‌آلش را پيدا نكرده!»و من مي‌دانم، مرد آرزوهايم چند سال پيش در خانه را زد و رفت، همان وقت كه من آنقدر از حضور در دانشگاه سر شوق بودم كه فرصت نكردم وقت بگذارم براي سنجيدن او تا ببينم ملاك و معيارهايم را دارد يا نه؟حالا من ۳۰ ساله هستم. فكر مي‌كنم به اينكه وقتي مادربزرگ هم قد من بود ۳ تا بچه داشت، بعد ۱۵ سالگي دختر دايي را ضرب در سن ۳ بچه مي‌كنم.
فكر كنم وقتي دختر دايي هم به سن الان من برسد ۳ تا بچه داشته باشد!راستي چند بار از خودتان پرسيده‌ايد، كي بايد ازدواج كنم؟ چرا متعجب شده‌ايد؟
مگر سوال پرت و بي‌راهي پرسيده‌ايم؟شايد بگوييد: «ماجرا خيلي ساده است، همان وقت كه يكي با اسب سفيد بيايد، پاشنه در خانه ما را از جا در آورد. شايد هم براي ما پشت چشم نازك كنيد و بگوييد «چي گفتي؟ شوهر، فعلاً درس دارم!» اگر هر كدام از جواب‌هاي بالا را داده‌ايد، بدانيد كه از يك طرف بام افتاده‌ايد، يا دست‌كم اگر بخواهيد همين طور كله شق بازي در آوريد، بي‌شك يك روز از يك طرف اين بام خواهيد افتاد. دكتر قرايي‌مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه ايده‌آل‌ترين سن ازدواج دخترها را بين ۱۸ تا ۲۵ سالگي مي‌داند.
● شرع، عرف، قانون
دختر عروسك‌اش را گذاشت ميان لباس‌ها، چشم‌هاي عروسك باز ماند،وانت آبي‌رنگي كه پر از جهيزيه بود از پيچ كوچه پيچيد، دختر هنوز هم گاهي مي‌رود با پول‌هايي كه به اسم نفقه گرفته، يك عروسك پويشي مي‌خرد.
حتماً شنيده‌ايد كه تا پسر همسايه به دختر ۱۴_۱۳ ساله همسايه آن طرفي خنديد، مراسم خواستگاري هم تمام شد و دختر نشست سر سفره عقد! البته در اين ميان نه خلاف شرعي صورت گرفته و نه اينكه كار پدر غيرقانوني بوده است، چرا كه قانون مدني ما سن ۱۳ سالگي را براي دختر و ۱۵ سالگي را براي پسر سن قانوني ازدواج مي‌داند. قانون چيز خوبي‌است ولي جامعه‌شناسان چندان با اين ماده قانوني موافق نيستند كه مي‌شود دختر را در ۱۳ سالگي عروس كرد، يا بار زندگي را روي شانه‌هاي كم جان يك پسر ۱۵ ساله گذاشت.
هر چند به قول خسرو منصوريان مديرعامل انجمن حمايت و ياري از آسيب ديدگان اجتماعي، اگر پدري دختر ۱۳ ساله‌اش را عروس كند هيچ ... به لحاظ قانوني نمي‌تواند مانع او شود.
منصوريان معتقد است: «نبايد از كنار تفاوت‌هاي آب و هوايي، اقتصادي و فرهنگي ساده بگذريم تمام اين عوامل در رسيدن به سن بلوغ تاثير‌گذار هستند.
هيچ وقت دخترساكن مناطق سردسير همپاي يك دختر در مناطق گرمسير به بلوغ نمي‌رسد. پس چطور مي‌توان براي هر دو آنها يك سن قانوني ازدواج در نظر گرفت؟»البته ما مي‌دانيم كه امروز بيشتر از آن طرف بام داريم مي‌افتيم و با افزايش سن ازدواج مواجه هستيم، به طوري كه ميانگين سن ازدواج دختر‌ها به ۲۲ تا ۲۵ سالگي رسيده است يا حتي آمارها حكايت از اين دارد كه مادرها و مادر بزرگ‌هاي ما در سال‌هاي ۱۳۴۵ درسن ۱۸ سالگي ازدواج مي‌كردند، در حالي كه درسال۱۳۸۱ بيشتر ازدواج‌ها در سن ۲۳ سالگي انجام شد اما دكتر قرايي مقدم معتقد است«چه آنها كه در سنين پايين ازدواج مي‌كنند و چه آن دسته دوم كه خيلي ديرتر از سن ايده آل ازدواج مي‌كنند بيشتراز ديگران گرفتارتبعات و آسيب‌هاي طلاق مي‌شوند.»
● ميوه‌هاي كال
ازدواج‌هاي سن پايين به تعبير منصوريان چيدن و خوردن ميوه كالي است كه بعد بايد بنشينيم و دنبال چاره براي دل دردمان باشيم، چيدن اين ميوه‌هاي كال مي‌تواند ما را دچار مشكلات اقتصادي كند، دختر‌هاي كم سن و سال كه عروس مي‌شوند خيلي كمتر از عروس خانم‌هاي بزرگ‌تر مي‌توانند قواعد و چارچوب تعريف شده دوران نامزدي را رعايت كنند، چرا كه ازدواج نيازمند رشد فرد در زمينه‌هاي مختلف فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي است.
منصوريان ميزان طلاق در ۶ ماه اول ازدواج‌هايي با سن پايين را حدود ۲ تا ۳ برابر بيش از ازدواج در سن ايده‌آل مي‌داند.وقتي بشوي زن خانه يك مرد،آن وقت شايد از نظر رشد جسمي به مرحله ازدواج رسيده باشي، اما آيا به بلوغ اجتماعي هم رسيده‌اي؟ تكليف خودت با حقوق شهروندي را مي‌داني؟ آيا آنقدر تجربه‌هاي اجتماعي و اقتصادي داري كه بتواني حساب دو دو تاي زندگي‌ات را چرتكه بيندازي تا سر ماه كم نياوري؟
منصوريان مي‌گويد «شايد يك آدم كم سن و سال بهره هوشي بالايي داشته باشد اما اين هرگز به آن معنا نيست كه بهره اجتماعي فرد هم به حد كافي رشد كرده و به مرحله ازدواج رسيده باشد. حقوق فردي و مدني خود را شناخته و از طرف ديگر تنها شرط لازم و كافي براي ازدواج رسيدن به بلوغ جسمي نيست، هر چند كه متاسفانه بيشتر ما فكر مي‌كنيم همين كه رسيديم به سن بلوغ حالا آماده شروع يك زندگي مشترك هستيم. در حالي كه وقتي تعبير و تفسير ما از بلوغ محدود شود به رشد جسمي آن وقت بزرگ‌ترين صدمه را به پيكره ازدواج زده‌ايم.»وقتي ازدواج كنيم بدون اينكه به قدر كافي بزرگ شده باشيم، در همان زمان كه تحولات و تغييرات اجتماعي تند و شتابنده از كنار ما مي‌گذرند آن وقت به عقيده دكتر قرايي‌مقدم ما آمادگي لازم براي زندگي زناشويي پيدا نكرده‌ايم، كمرمان خيلي زود زير بار مشكلات زندگي مشترك خم مي‌شود.
● درهايي كه از پاشنه درنمي‌آيند
ليسانسيه هستي؟ اندازه ۳ تا مرد درآمد داري؟ باشد نوش جان اما مگر مي‌توان لزوم ازدواج را انكار كرد؟! مگر كم ديده‌ايم زنان موفقي را كه پس از ازدواج ادامه تحصيل داده‌اند.به پشت سرت نگاه كن، به تمام سال‌هايي كه گذشت و خواستگارها را نديده رد كردي، گاهي داد زدي، گاهي هم گفتي «ايش، چقدر حرف مي‌زنيد! كي شوهر مي‌خواهد؟ درس دارم، كار دارم، مي‌خواهم بروم سينما، آخر هفته تولد دوستم است» خودمانيم ، اين سال‌هاي آخر حواست بود، ببيني چند وقتي است كه كسي اصلاً در خانه‌تان را نزده، چه برسد به اينكه يكي پيدا شود و بخواهد آن را از پاشنه در بياورد!
وقتي در اين شرايط باشيم آن وقت به قول دكتر قرايي‌مقدم وارد مرحله‌اي مي‌شويم كه ازدواج ديرهنگام براي ما دختر‌ها نوعي توهين به شمار مي‌آيد، شانس يك ازدواج مناسب را از دست مي‌دهيم، اما قبل از خواندن اين جمله آخر بهتر است يك ليوان آب بخوريد، بعد بخوانيد كه به عقيده دكتر قرايي‌مقدم آن وقت به ما مي‌گويند «ترشيده!» خوشبختانه خانواده هنوز در فرهنگ شرقي ما مقدس است، به همين دليل جوان‌هاي ما با ازدواج به شخصيت خود قوام مي‌دهند و به جايگاه اجتماعي بالاتري مي‌رسند اما وقتي در اين شرايط قرار نگيرند آن وقت دچار مشكلات روحي و عاطفي مي‌شوند.
● نمي‌گذارند سر وقت ازدواج كنيم!
وقتي وزير رفاه خط فقر را۴۰۰ هزار تومان بداند،آن وقت چطور مي‌شود تشكيل خانواده داد؟ دست‌كم ماهي ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان براي كرايه خانه گذاشت كنار، لبخند مي‌زنيد؟ فكر مي‌كنيد بالاخره ما فهميديم كه شما چرا تا به حال ازدواج نكرده‌ايد؟ بله، عواملي هستند كه مي‌شوند سنگ پيش پاي مردها و نمي‌گذارند، آنها بروند خواستگاري . وقتي مرد‌ها دو سال سربازي بروند، بعد درگير مسائل اقتصادي شوند آن وقت هوس اينكه بخواهند در خانه كسي را از پاشنه در بياورند از سرشان مي‌افتد. وقتي آنها دير در خانه‌ها را بزنند به ناچار سن ازدواج دختر‌ها هم بالا مي‌رود.
دكتر قرايي‌مقدم مي‌گويد عوامل ديگر مثل تحصيلات دانشگاهي مي‌تواند عامل تاخير در ازدواج جوان‌ها باشد البته عامل ديگري كه مي‌تواند جوانان را سرگرم كند تفريحات دوران مجردي است .
هنوز تشكيل خانواده در ايران مقدس و قابل احترام است. اما با تمام اين تفاسير ازدواج از آن شترهايي است كه مي‌آيد و پشت درخانه همه مي‌خوابد ولي بهتر است بگذاريم اين شتر سر وقت، ميان سن ۱۸ تا ۲۵ سالگي بيايد و پشت در خانه بخوابد، دكتر قرايي‌مقدم با ما هم عقيده نيست كه يكي از حسن‌هاي ازدواج در سن بالا رسيدن به بلوغ فكري و آگاهي است، مي‌گويد مي‌توان با تربيت صحيح و‌آموزش دختران دبيرستاني در مقاطع تحصيلي آنها را در رسيدن به اين مرحله از رشد و كمال هدايت كرد.
به آنها ‌آموزش داد. در سن مناسب كه ازدواج كنيم، اختلاف سني چنداني با بچه‌ها نخواهيم داشت، زبان آنها را مي‌دانيم و درگير فهميدن معناي شكاف نسلي نمي‌شويم. اما در اين ميان بد نيست هر از گاهي نگاهي به لب پشت بام بيندازيم، تا همين جا كافي است جلوتر كه برويم از آن طرف بام خواهيم افتاد.
عجله‌اي در كار نيست، وقتي آن قدر زود زن خانه يك مرد شويم، بعد همين كه يك چشم به هم بزنيم مادر شده‌ايم ، آن وقت ما مادرهاي آينده خيلي زودتر از موعد پير و شكننده مي‌شويم و طول عمرمان كوتاه مي‌شود.
اما اگر هنوز هم جزو آن دسته هستيد كه وقتي حرف ازدواج و شوهر مي‌شود، پشت چشم نازك مي‌كنيد؟ بد نيست اين چند سطر پاياني را هم بخوانيد،به عقيده دكتر قرايي مقدم آنها كه تا مرز ۳۵_۳۰ سالگي مجرد مي‌مانند بايد كمي نگران تولد بچه‌هايي با ناهنجاري‌هاي سندرم دان و كندذهني و جسمي باشند و بپذيرند كه اختلاف سني آنها با بچه‌هاي شان آن قدر زياد مي‌شود كه ديگر چندان غير عادي نيست وقتي بچه‌ها بزرگ شدند توي گلو باد بيندازند، زل بزنند توي چشم‌هاي آنها و بگويند «حرف ما را نمي‌فهميد، زمان شما كه اين چيزها نبود، اصلاً شما درك نمي‌كنيد!»