نظر فقهای شیعه در مورد تغییر جنسیت

به گزارش مرکز خبر حوزه، معاون پژوهش مرکز تخصصی حقوق و قضای حوزه علمیه قم در نشست علمی «تغییر جنسیت»، در سالن اجتماعات دانشگاه مفید قم، اظهار داشت: مسئله تغییر جنسیت، از مسائل نوپیدا و جدید است؛ چرا که در قرن ها و سال های دور چنین چیزی مطرح نبوده، اما امروز به واسطه پیشرفت در علم پزشکی، امکان تبدیل شدن مرد به زن یا زن به مرد به وجود آمده است.

حجت‌الادرود‌والمسلمین محمدمهدی کریمی نیا خاطرنشان کرد: البته در گذشته افرادی به نام خنثی ها، یا دوجنسه وجود داشت و متعاقباً بحث های فقهی مرتبط با آن نیز مطرح شده است.

*اولین تغییر جنسیت در ایران

این استاد حوزه در بیان تاریخچه تغییر جنسیت در ایران یادآور شد: به لحاظ تاریخی در سال 1309شمسی، برای اولین بار در ایران دکتر خلعتبری جوان 18ساله ای را تبدیل به زن کرد و آن زن نیز نام کبری را برای خود انتخاب کرد؛ البته اولین نمونه این کار در دنیا در انگلستان رخ داد.

وی گفت: امروز مشاهده می کنیم که صدها و شاید هزاران تغییر جنسیت در کشورهای مختلف دنیا و حتی عربستان سعودی که یک کشور سنتی محسوب می شود، صورت گرفته و که این امر نشان از آن دارد که قبح این مسئله برداشته شده است و اخبار هم منتشر می شود.

معاون پژوهشی مرکز تخصصی حقوق و قضای ادرودی حوزه در بیان تاریخچه فقهی اهمیت موضوع تغییر جنسیت، افزود:‌ اولین شخص در میان عالمان مسلمان و مسیحی که در باب مقوله تغییر جنسیت وارد شد و آن را مورد ارزیابی قرار داد، امام خمینی(ره) بودند که در سال 1343شمسی در تحریر الوسیله مباحث جدیدی از جمله بحث تغییر جنسیت را مطرح کرد.

وی افزود: قبل از حضرت امام (ه)، هیچ یک از فقهای اهل سنت و شیعه، بحث فقهی و حقوقی پیرامون تغییر جنسیت را مطرح نکرده بودند و به نوعی سکوت محض در این باره وجود داشت.

*تغییر جنسیتی که با اجازه امام (ره) صورت گرفت

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ادرودی خاطرنشان ساخت: در سال 1364شمسی شخصی با صحبت هایی که با امام راحل انجام داد، اجازه فتوایی امام را جهت تغییر جنسیت تحت نظر پزشکان متخصص گرفت و پس از انجام عمل و تبدیل به زن شدن، نام مریم ملک آرا را برای خود انتخاب کرد و در حال حاضر این فرد نیز انجمنی پیرامون این موضوع را تشکیل داده است.

وی افزود: پس از صدور این فتوا توسط امام خمینی(ره)، مباحث فقهی پیرامون این موضوع گسترش یافت به گونه ای که امروز بیش از 250 استفتاء در این باره وجود دارد؛ حتی برخی از شاگردان امام راحل در این باره مقالاتی نگاشته اند.

*مجلس انگلیس بعد از فتوای امام (ره) به اهمیت تغییر جنسیت پی برد

حجت الادرود والمسلمین کریمی نیا، گفت: جالب است بدانیم که مجلس انگلستان در سال 2002 به این نتیجه رسید که مباحث حقوقی در زمینه تغییر جنسیت در ایران را بررسی کند، حال آن که امام راحل پیش از آن ها به اهمیت این موضوع پی برده بودند.

وی با طرح این سؤال که آیا مسئله تغییر جنسیت از نظر فقه شیعه مجاز است یا خیر؟، گفت: تمامی فقها در رابطه با آن نظر داده اند و مسائل مربوط به آن را بیان کرده اند.

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: فقهای اهل سنت و همچنین کلیسای مسیحیان معتقدند تغییر جنسیت حرام است که در مقابل آن ها اغلب فقهای شیعه و در رأس آن ها امام راحل قرار دارند که مسئله تغییر جنسیت را تحت شرایطی حرام نمی دانند.

وی افزود:البته دیدگاه تمام فقهای شیعه یکسان نیست؛ چرا که عده ای آن را مجاز و عده ای غیرمجاز می دانند.

حجت الادرود و المسلمین کریمی نیا، تأکید کرد: باید برای حل این موضوع انواع تغییر جنسیت را شناخته و حکم هر یک را به صورت جداگانه بدانیم.

*تغییر جنسیت غیرضرور حرام است

وی با بیان این که طبق نظر تمامی علماء، تغییر جنسیت غیر ضرور حرام است، گفت: در مواردی که احساس می شود تغییر جنسیت فرد واقعا نیاز است، تمامی فقهای شیعه اتفاق نظر دارند که تغییر جنسیت را مجاز و حتی دلیل معالجه می دانند؛ برای مثال بیماران TS، یا همان بیماران دچار اختلالات روانی و جنسیتی از جمله این افراد هستند که خود را جای جنس مخالف می دانند.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان این که برخی عنوان می کنند که دلیل فقهای شیعه برای جایز دانستن تغییر جنسیت، چیست؟، گفت: امام خمینی(ره) در تحریرالوسیله که تنها محل بیان احکام است آن را بیان کرده است، اما برخی از فقهای شیعه گفته اند که ما دلیلی بر حرمت این کار نداریم و به همین دلیل جواز عدم حرمت آن را باید بدهیم.

حجت‌الادرود‌والمسلمین کریمی نیا ادامه داد: برخی از فقهای اهل سنت در مقابل بیان کرده اند که به دلیل این که این کار به نوعی دست بردن در خلقت خداوند است نباید آن را صورت داد و حکم به حرمت آن داده اند و کلیسا نیز بر آن است، اما فقه شیعه راه میانه ای را انتخاب کرده و معتقد به جواز مشروط در این کار است.

همچنین در این مراسم دکتر یموت و دکتر زمانی از پزشکان متخصص در زمینه تغییر جنسیت به ایراد سخن پرداختند.