بيكاري و مستي پسر، عامل قتل مادر

مرد جوان 30 ساله با انگيزه درگيري بر سر مسائل كاري، مادرش را با ضربه چاقو به قتل رساند و خواهر جوانش را نيز مجروح كرد. در ظاهر خبري ساده است اما به پاي آسيب‌شناسي كه برسد، نياز به بررسي بسيار دارد. زن جواني كه توسط برادرش مجروح شده در تماس با پليس 110 مدعي مي‌شود كه برادرش، مادرش را به قتل رسانده است. او در حال انتقال به مركز درماني، به مأموران گفته: مادرم توسط برادرم به هويت مسعود به قتل رسيده و مسعود جنازه او را به زيرزمين خانه برده است. ماموران كلانتري بلافاصله با حضور در زيرزمين خانه، جنازه زني حدوداً 45 ساله را در حالي كه ‌داخل پتو پيچيده و با طناب و چسب بسته‌بندي شده بود، كشف كردند و موضوع به اداره دهم ويژه قتل پليس آگاهي تهران بزرگ اطلاع داده ‌شد. ماموران تحقيقات براي دستگيري مسعود 30 ساله، متهم به قتل را آغاز مي‌كنند اما او كه متواري شده بود، روز بعد به كلانتري مراجعه و خود را به عنوان قاتل مادرش معرفي مي‌كند.
مسعود مدعي مي‌شود زمان ارتكاب جرم تحت‌تاثير مشروبات الكلي بوده و زماني كه مادرش دوباره شروع به سرزنش او مي‌كند و به او مي‌گويد بايد براي خودش كار پيدا كند، كنترل خود را از دست داده و با چاقو به او حمله مي‌كند. خواهرش را نيز به خاطر اين‌كه جيغ و داد راه انداخته، مجروح كرده است.
پرونده اين هفته را در گفتگو با يك جامعه‌شناس، يك روان‌شناس و يك قاضي بررسي كرده‌ايم.

دكتر امان‌الله قرايي مقدم، جامعه‌شناس

بيكاري، عامل اصلي وقوع اين قتل است

بيكار بوده و مست. مادرش را به قتل رسانده و خواهرش را مجروح كرده است . پشت پرده اين ماجرا چيست؟ دكتر امان‌الله قرايي مقدم معتقد است: در يك جمله مي‌توان گفت بيكاري ام الفساد است. وقتي‌ پاي بيكاري ‌وسط بيايد، انسان هر كاري ممكن است بكند. انساني كه در سن كار است، وضعيت جامعه را درك مي‌كند و مي‌داند كه مادرش تحت فشار اقتصادي است، پس دست به هر كاري مي‌زند.

به عقيده او، شخصي كه 30 ساله است و تاكنون نتوانسته كاري براي خود دست و پا كند، زندگي برايش معنايي ندارد. او تصريح مي‌كند: اين فرد از نظر عصبي در حالتي قرار دارد كه نمي‌داند چه كار مي‌كند. مادر حق دارد كه به فرزندش بگويد دنبال كار بگردد. او هم اين موضوع را مي‌داند. به همين دليل عصبي‌تر مي‌شود.



اين جامعه‌شناس درباره وضعيت بيكاري در جامعه مي‌گويد: وقتي در يك جامعه صحبت از اين است كه تا 15درصد كارگران ساده بيكار هستند، حدود 27 درصد فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌ها بيكارند و بسياري از آنها هم در حرفه‌هاي غير از تخصص خود مشغول هستند، مسوولان بايد نگران شوند و انتظار وقوع جرم را هم داشته باشند.

او افزود : زماني مي‌توان به افزايش جمعيت فكر كرد كه ظرفيت‌هاي اساسي در جامعه موجود باشد. اين طرح در حالي در جامعه ما مطرح شد كه بيكاري نرخ بسيار بالايي دارد. مسوولان بايد ابتدا اين مشكلات را برطرف كنند. فرد بيكار به هر كاري ممكن است دست بزند. ممكن است به اعتياد، مصرف مشروبات الكلي، طلاق، فحشا و حتي قتل هم روي بياورد.

قرايي‌مقدم ادامه مي‌دهد: اين جوان هم از جانب خانواده تحت فشار بوده، هم از جانب جامعه. خودش هم قطعا از وضعيتي كه داشته ناراضي بوده و احساس گناه مي‌كرده و به همين دليل مرتكب جرم شده است. اين جامعه‌شناس تاكيد مي‌كند كه اگر بيكاري را ام‌الفساد بناميم، رفع آن كليد حل مشكلات جامعه است: اگر فرد بيكار نباشد، ديگر سراغ سيگار و مشروب نمي‌رود و با دوستان ناباب رفت و آمد نمي‌كند. فردي كه بيكار است از نداشتن تعادل رواني رنج مي‌برد. قدرت تفكر را از دست مي‌دهد. اگر كار داشته باشد ديگر اين موارد نخواهد بود.

او توجه مسوولان را به مساله بيكاري جلب و تاكيد مي‌كند: توليد كار يكي از مهم‌ترين وظايف مسوولان است. بسياري از جرايم با ايجاد شغل از بين مي‌روند. بسياري از جوانان به من مراجعه مي‌كنند و مي‌گويند مدرك فوق ليسانس و دكترا دارند، اما بيكار هستند. مسوولان بايد بيشتر از هر چيزي به ايجاد شغل فكر كنند. ورود كالاي خارجي يكي ديگر از مواردي است كه قرايي‌مقدم به آن اشاره مي‌كند: ورود بي رويه كالاهاي خارجي، توليدكنندگان داخلي را به مشكل مي‌اندازد و صدها فرصت شغلي را از بين مي‌برد. وقتي كالاي بي‌كيفيت چيني از سنگ قبر گرفته تا مبلمان جاي كالاي داخلي را مي‌گيرد، بيكاري هم بيشتر مي‌شود.

حسيني‌ كوه‌كمره‌اي، قاضي دادگستري‌

مصرف الكل و جسارت جرم

حجت‌الادرود حسيني‌كوه‌كمره‌اي، قاضي دادگستري در گفتگويي كوتاه به بعد ديگر اين واقعه پرداخته و نقش مصرف مشروبات الكلي توسط متهم را در ارتكاب جرم بررسي كرده است.

مصرف مشروبات الكلي مي‌تواند در وقوع جرم تاثير داشته باشد؟

ابتدا بايد بگويم كه ارزش انسان‌ها به عقل و شعور آنهاست. اگر انسان عقل و شعور خود را از دست بدهد، ممكن است دست به هر كاري بزند. مصرف مشروبات الكلي نيز باعث زايل‌شدن عقل مي‌شود. شرب خمر، فساد را به دنبال دارد. شرب خمر ام الخبائث است و هر جرم و جنايتي را به دنبال دارد.

اين‌كه مي‌گويند مستي جسارت انجام جرايم را بيشتر مي‌كند، درست است‌؟

در فقه و قانون، شرب خمر به 2 نوع تقسيم شده است. از آنجا كه مصرف مشروبات الكلي باعث بيشتر شدن جسارت فرد براي انجام كار خلاف مي‌شود، ممكن است فرد براي دست زدن به اين‌گونه كارها مثلا قتل كه جرات آن را ندارد، برود و مشروب بخورد تا مست شود و بتواند اين كار را انجام دهد. فرد در عين حال كه مي‌داند اين فعل حرام است، اما دست به اين كار مي‌زند. در چنين موردي از اين فرد سلب مسووليت نمي‌شود و اگر قتل كرده باشد، قصاص خواهد شد.

نوع دوم اين‌كه فرد بدون قصد قبلي و بدون اين‌كه بخواهد جرمي انجام دهد، مشروب مي‌خورد و مست مي‌شود و از قبل هم نمي‌خواسته كار خلافي انجام دهد و صرفا دست به فعل حرام مشروب‌خواري زده است. اگر قاضي تشخيص بدهد كه مصرف الكل عقل او را زايل كرده و قدرت تعقل را از او گرفته است، ديگر قصاص در انتظار او نيست و مجازات ديگري مانند پرداخت ديه به او ابلاغ مي‌شود.

در مورد دوم ميزان مستي بايد تا چه حدي باشد كه فرد مشمول تخفيف شود؟

بايد به حدي مست باشد كه عقل او زايل شده باشد و قاضي تشخيص دهد كه او قدرت تصميم‌گيري نداشته و اگر مستي به حدي نباشد كه عقل او زايل شود و بتواند خوب را از بد تشخيص دهد، باز هم قصاص خواهد شد، چرا كه مي‌دانسته دارد چه كاري مي‌كند.

در اين مورد خاص به نظر شما مسعود 30 ساله مي‌دانسته چه مي‌كند؟

البته در اين مورد بايد قاضي پرونده نظر بدهد، چرا كه با جزئيات پرونده آشناست. اما قاتل احتمالا با توجه به نفرتي كه از مادر داشته، ممكن است به قصد انجام جرم دست به شرب خمر زده باشد. احتمال دارد به اين دليل سراغ مصرف الكل رفته باشد كه دل و جرات كشتن مادر خود را پيدا كند. احتمالا در اين مورد از متهم سلب مسووليت نمي‌شود.

نادر ميرزايي، روان‌شناس

اثر مخرب تحقير

ماجراي اين پرونده بسيار تلخ و البته قابل تامل است. اتفاقات تلخ هميشه مي‌توانند درس عبرتي براي انسان‌هاي ديگر باشند. چرا بايد پسري كه در كودكي به مادر خود وابسته بوده و به او عشق مي‌ورزيده، روزي به جايي برسد كه دست به قتل مادر خود بزند؟ مسلم است بيكاري يكي از عواملي است كه پيش‌زمينه افسردگي فرد را فراهم مي‌كند. فردي كه كار ندارد و عمر خود را به بطالت مي‌گذراند، 30 سال‌ دارد و پدرش او و خانواده‌اش را ترك كرده و مادر سرپرست خانواده است، احتمالا به خودي خود از وضعيتي كه دارد خجالت مي‌كشد. احساس شكست مي‌كند و اين حس باعث مي‌شود افسرده‌تر شود. اگر هم افسرده نشود ناملايمت‌هاي عصبي ديگري خواهد داشت و از حالت تعادل رواني خارج مي‌شود.

در چنين مواردي، علاوه برمسووليت‌هايي كه به‌ عهده نهاد‌هاي اجتماعي است، خانواده و اطرافيان هم وظايفي به عهده دارند. مهم‌ترين چيزي كه اين افراد به آن احتياج دارند، حمايت خانواده است. اگر پدر يا مادر به جاي حمايت از اين افراد و تشويق آنها، به آنها سركوفت بزنند و سرزنش كنند، مشكلات روحي فرزند خود را دو چندان كرده‌اند. روان‌شناسان همواره تاكيد كرده‌اند كه گاهي كتك زدن بچه اثرات منفي كمتري نسبت به سرزنش، طعنه و تحقير او دارد.‌ ضربه‌هاي روحي‌اي كه به فرزند وارد مي‌شود تا مدت‌ها اثرش مي‌ماند.

بايد بررسي كرد كه اين فرد دوران كودكي خود را چگونه پشت سر گذاشته؟ آيا حمايت پدر و مادرش را داشته است؟ پدر مسعود 8 سال پيش خانواده خود را ترك كرده است. آيا او در كودكي مسعود نيز از خانواده خود كمتر حمايت مي‌كرده؟ آيا سرزنش و تحقير همواره در روند بزرگ شدن مسعود بوده است؟

ماجراي مسعود كه قطعا از اين به بعد روند زندگيش عوض شده و حتي اگر قصاص نشود، برگشتش به زندگي عادي بعيد خواهد بود و مادري كه ديگر به زندگي برنمي‌گردد، بايد درس عبرتي باشد براي خانواده‌هاي اينچنيني. زماني كه فرزند مشكل دارد، بيكار است و افسردگي يا عدم تعادل رواني دارد، سرزنش نه تنها هيچ دردي را دوا نمي‌كند، بلكه به مشكلات نيز اضافه مي‌كند و حتي ممكن است به فاجعه منجر شود. تحقير‌ها و لحن تند والدين براي فرزندان بسيار گران تمام مي‌شود. گاهي آنها را افسرده‌تر ‌ و از زندگي ساقط مي‌كند و گاهي هم خشم آنها را بيشتر كرده و فاجعه‌آفرين مي‌شود. توصيه ما به پدر و مادرها اين است كه با فرزندان خود به نرمي سخن بگويند زيرا انسان‌ها هنگامي كه از سوي ديگران تحقير مي‌شوند، درصدد برمي‌آيند تا به نوعي اين تحقيرها را تلافي كنند.