چند کلامی از پیشینه تاریخی روستای دوان

من طرف **Adm!n** السبت يونيو 05, 2010 4:36 am

چند کلامی از پیشینه تاریخی روستای دوان

کپی برداری از این مطلب با درج نام و لینک سایت دوان بلا مانع است
www.davan2.40s.ir

دوان
یا به گویش محلی دوون – از زمان اردوان شاه وجود داشته که البته تا زمان
جمشید جم اهالی آن متفرقه بودند و پس ازآن – به درخواست جمشید دور هم جمع
می شوند و با هم زندگی میکنند تا اگر خدای ناخواسته دچار مشکلی شدند – با
هم همکاری کنند . برای همین – ابتدا بخشی به نام دشتک دوان وجود داشت که
مردم در آن زندگی میکردند و کم کم به محل دیگری منتقل شدند.

دوان از
كهن ترين دهكده هاي ايران بوده كه در جنوب غرب استان فارس واقع و به وسيله
رشته كوه هاي البرز احاطه شده است. همچنين ادعا شده كه محلي به نام دوان
در حدود ۵۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح به وجود آمده است و مداركي دال بر اين
كه تاريخ آن عهد به هخامنشيان باز مي گردد، وجود دارد و در آنجا آتشكده اي
هم هست. در طول تاريخ اين سرزمين، مردم ابتدا پيرو آيين زردشت بودند و در
قرن هفتم ميلادي، دواني ها نيز مسلمان شدند.
با اين كه دوان در استان
فارس و در حدود ۱۵كيلومتري شمال شرق شهرستان كازرون واقع شده و بخشي از آن
به شمار مي آيد و از يك سو به دانشگاه مي خورد و از سوي ديگر به تنگه
چوگان؛اما بسياري از اهالي استان از تاريخچه دقيق و مشخصات آن آگاهي
چنداني ندارند و حتي منابعي هم در اين باره در كتابخانه ها به ندرت ديده
مي شود و در نقشه هاي موجود نيز روستايي با اين نام نيامده است. به همين
خاطر، هر كس كه مي خواهد درباره اين مكان بيشتر بداند، بايد به اداره
ميراث فرهنگي شهرستان كازرون رفته و با همكاري آنان از اين روستا ديدن
كرده و آنچه مورد نظرش هست، بيابد.
اين منطقه داراي ۱۳ طايفه بوده
كه همگي سال ها با صلح و صفا در كنار هم زندگي مي كردند و در عين حال، هر
يك داراي زمين كشاورزي بوده و اختلافي ميان آنان وجود نداشت. اين طوايف
همچنين داراي گورستان ويژه خود بوده و اين به خاطر تمايل هر طايفه براي در
يك جا به خاك سپرده شدن با ساير اعضاي خانواده بوده است.
دوان يا به
گويش محلي دوون، از زمان اردوان شاه وجود داشته كه البته تا زمان جمشيد جم
اهالي آن متفرق بودند و پس از آن، به درخواست جمشيد دور هم جمع مي شوند و
با هم زندگي مي كنند تا اگر خداي ناخواسته دچار مشكلي شدند، با هم همكاري
كنند. براي همين، ابتدا بخشي به نام دشتك دوان وجود داشت كه مردم در آن
زندگي مي كردند و كم كم به محل ديگري منتقل شدند. در حال حاضر، مكاني به
نام مرآفتاب بازار وجود دارد كه بازار بين المللي بوده و در قديم، از
بوشهر تا اسپانيا رفت و آمد از اين منطقه صورت مي گرفت. در زمان پيش از
پادشاهي شاپور حدود ۷۰۰ آب انبار داشت كه تا امروز نيز وجود دارد و از اين
رو بعدها كه پست روي كار مي آيد، ماموران پست بوشهر تا اصفهان كلاً دواني
ها بودند.
اقتصاد دوان همواره بر پايه كشاورزي و الگوهاي متداول
توليد اقتصادي سيستم فئودالي بوده است و اين سيستم براي نخستين بار در
ايران در آغاز قرن بيستم منسوخ شد و در نتيجه دواني ها كشاورزان مستقلي
شدند و توليدات عمده آنها بعضاً انجير، انگور و حبوبات بوده است. از سويي
قرار گرفتن دوان در يك منطقه سردسير و گرمسير سبب ايجاد يكسري دگرگوني ها
و ويژگي هايي شده كه بر شكل زندگي دواني ها تاثير گذاشته است و از طرف
ديگر، تنوع خاك ها سبب شده كه كشاورزي روستا از تنوع خوبي هم برخوردار
باشد. روستاي دوان داراي باغ هاي انجير بوده كه در نوع خود بي نظير است و
باغ هاي انگور كه شيره انگور آنها به كشورهاي اطراف از جمله بحرين و كويت
فرستاده مي شد.
در دوان اين طور رسم بوده كه زنان و دختران از زمين
هاي زراعتي سهمي نبرند؛چون به سبب ازدواج كردن آنان با اقوام ديگر، زمين
به آن قوم مي رسيد كه اين به سود طايفه دختر نبود. اگر چه اين مساله نه
دستور شرع است و نه دستور قانون؛اما همواره يك عرف محلي بوده است.
* موقعيت جغرافيايي و آب و هواي دوان
قريه دوان از غرب به شرق از سوي سرزمين هايي مانند نودان، طاره داعون و در
ميان تنگه چوگان محصور و در كناره غربي آن از شمال تا جنوب از سوي اين
سرزمين ها احاطه شده است:از جنوب تنگه چوگان، حاجي آباد، سلطان آباد، امير
آباد و شهرستان كازرون. در كناره جنوبي آن از شرق به غرب محصور شده و به
وسيله سرزمين هايي از شهرستان كازرون تا ديانك و از شمال به جنوب با
مناطقي همچون پاپون، موردك و ديانك محصور است.
رشته كوه هاي زاگرس
از شمال غربي ايران به جنوب شرقي كشيده شده و دنباله آن در فارس تشكيل كوه
هاي دنباله داري را داده است. دوان در ميان كوه هاي شمالي جلگه كازرون كه
از چند رشته تشكيل شده قرار دارد و منطقه دوان داراي وضع خاص جغرافيايي و
تنوع آب و هوايي است. به طوري كه در دشت دوان، زمستان دماي هوا به صفر
درجه نيز مي رسد و تابستان اين نقطه گرم و خشك است. مي توان گفت كه بهترين
منطقه از نظر آب و هوا روستاي دوان است. براي نمونه، در يك سو داراي ده ها
چشمه آبي است كه در قديم از آنها استفاده مي شد و از يك سو هم به تنگه
چوگان مي رسد.
در تقسيم بندي آب و هوايي، دوان را مي توان از سرزمين
هاي نواحي گرم و خشك به حساب آورد و در طول زمستان دماي هوا ممكن است به
زير صفر برسد و در طول تابستان، دماي هوا تا ۴۵درجه هم بالامي رود. به سبب
هواي خشك دوان، ميزان رطوبت هوا در اين محدوده طي ۴ دوره از ۲۰ تا ۲۵درصد
متغير است و به همين خاطر، بارندگي سالانه بسيار كمي دارد. اگر چه بارندگي
هاي شديد زمستان ۸۶ بر بسياري از بخش هاي استان فارس تاثير گذاشته و هواي
آن را بسيار خنك كرده است اما اگر هفته سوم بهمن ماه سري به دوان مي زديد،
به تن داشتن لباس گرم اندكي آزار دهنده بود. پوشش گياهي منطقه دوان غني و
نسبت به ساير مناطق نزديك زاگرس متنوع تر است كه اين پوشش گياهي سبب ايجاد
شغل هاي متنوع در ميان مردم شده است.
دواني ها بر اين باورند كه اگر
باد ابرها را به سمت غرب هدايت كند، آن ابرها باراني خواهند شد و در طول
سال، چهار نوع باد گوناگون به دوان مي وزد كه دواني ها به هر يك نامي داده
اند:

* حيات وحش دوان
حيوانات بسياري در دوان زندگي مي كنند كه آن را به يك پارك طبيعي تبديل
كرده اند و از جمله پرندگاني از خانواده هاي شاهين، قرقاول، جغد، بال
لاكي، داركوب، توكا و حشراتي همچون سوسك جنيان، زنبور خور معمولي و حشره
اي كه در گويش دواني باتك گفته مي شود. در اينجا بيشتر موجوداتي كه در
دوان زيست مي كنند، به ترتيب زير طبقه بندي شده اند:
گروه اول شامل پلنگ، كفتار، خرس سفيد، خرس قهوه اي، يوزپلنگ، گرگ و گراز
گروه دوم شامل خارپشت و جوجه تيغي
گروه سوم شامل روباه، گوركن، سمور و خرگوش
گروه چهارم شامل گربه اهلي و موش خرما
گروه پنجم شامل نوع ديگري از موش خرما، موش سياه و موش خانگي
گروه ششم شامل رتيل، عقرب هاي زرد و سياه
گروه هفتم شامل آهو، بز كوهي، ميش و قوچ
* تاريخچه و قدمت دوان
در گذشته دسترسي به روستاي دوان به سبب نبود راه هاي ارتباطي به سختي صورت
مي گرفت. هرچند از طريق ساخت يك جاده قديمي در بخش شمالي شهر كازرون،
ارتباط با روستا ميسربود؛اما به خاطر خراب بودن جاده، فعاليت هاي مربوط به
روستا به كندي انجام مي شد. درباره قدمت دوان، گفته شده كه در حوالي
روستاي دوان قلعه اي به نام سربوم وجود دارد و مي گويند قيصر روم، شاپور
را داخل آن در پوست گاو زنداني و اسير مي كند تا وي را بيشتر زجر دهد. تا
اين كه دختري از خانواده شاه، هنگام شنيدن ناله شاپور به سراغش آمده و از
او قول مي گيرد كه در صورت آزادي، وي را بانوي عالم كند. بدين وسيله شاپور
نجات يافته و شب هنگام با خورجين و ساير لوازم به دوان مي آيند. اين
داستان افسانه مانند مي تواند گواهي باشد بر اين كه قدمت قريه اي به نام
دوان، به زمان شاپور مي رسد. اين قلعه تنها قلعه اي بوده كه هرگز به طور
كامل به تصرف دشمن درنيامده است و به آن قلعه دختر مي گويند و شاپور اندكي
پس از رهايي لشكر جمع كرده و قيصر روم را اسير مي كند.
بخش شمالي
شهر كازرون سلسله جبال و كوه هايي قرار دارد كه در دامنه آنها يك قوم
قديمي زندگي مي كرده و يكسري روستاها و اماكن تاريخي از خود به يادگار
گذاشته اند اين منطقه به عنوان يك خاستگاه مهم براي انديشمندان و عالمان
ديني به شمار مي آيد.
متاسفانه در طول سال هاي گذشته سياست سازمان
ميراث فرهنگي در گزينشي عمل كردن و حفظ تك بناهاي تاريخي به ضرر روستاها و
بافت هاي تاريخي شهرها كه بيان كننده هويت فرهنگي منطقه بوده اند، شده است
كه نتيجه ان را در تخريب بافت هاي ارزشمندي شبيه به روستاي دوان شاهديم.
در حال حاضر وضع اين روستا و به تبع آن بافت هاي فرهنگي-تاريخي شهرها به
گونه اي شده كه بسياري از فرهنگ دوستان اين مرز و بوم تنها سكوت را پيشه
خود ساخته اند.

با همه اين احوال در حفظ، حراست و مرمت همان تك بناها نيز موفق نبوده
ايم و تنها بناي قابل توجه و مهم روستا بقعه شيخ عالي است كه مدفن علما و
بزرگان دوان است. علمايي كه هر كدام در حوزه هاي گوناگون صاحب تاليفات
متعددي هستند.
شاخص ترين عالم مدفون در بقعه شيخ عالي علامه
دواني(مفسر بزرگ قرآن)در قرن دهم هجري است؛بناي اين آرامگاه در حال حاضر
به شكل نامناسبي حفظ مي شود و هرچند سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان
فارس طي سال هاي گذشته مرمت هايي را روي آن انجام داده است اما به هيچ وجه
پاسخگوي ارزش هاي اين بناي ارزشمند نيست. يكي از بزرگ ترين فيلسوفان قرن
پانزدهم كه در سياست نيز دستي داشته است، شيخ جلال الدين محمد دواني متولد
دوان و آرامگاهش هم نيز در همين قريه است.
از جمله روستاها و اقوامي
كه در دامنه كوه هاي شمالي شهر تاريخي كازرون قرار دارند عبارتند از دوان،
دوسيران، سمغان، نودان كه در ميان آنها روستاي دوان و دوسيران از موقعيت
تاريخي و جغرافيايي ويژه اي برخوردارند. پيش از رسيدن به اين روستاي
تاريخي، دشت وسيع و بكري قرار دارد كه به اصطلاح عام به درك دوان مشهور
بوده و در اين درك كه بيشتر سنگلاخي است، آب انبارهاي زيادي قرار دارد كه
به گفته اهالي قديمي دوان تعداد آنها ۹۹۹حلقه است. بيشتر اين آب انبارها
سرباز و به خاطر كمبود آب ايجاد شده اند و بناي آنها به شكل هاي مختلف،
دايره اي، مستطيلي و مربع شكل هستند.
بسياري از ساختمان هاي قديمي
روستا به سبب مهاجرت افراد جوان به خارج از روستا تخريب شده و دوباره
بازسازي نشده اند. كساني كه تعلق خاطري به اين روستا دارند برگشته و
ساختمان هاي رفيعي ساخته اند كه با معماري خاص روستاي دوان تعارض كامل
دارد و بيشتر آنها از مصالح آجر و سيمان و سنگ هاي نما استفاده كرده اند و
به همين خاطر، در نگاه اوليه به اين روستا ديگر آن قدمت و زيبايي گذشته را
نمي توان ديد.
* آداب و رسوم
مردم دوان نيز مانند ساير مناطق كشورمان داراي آداب و رسوم مختلفي بودند
كه اين آداب و رسوم نيز در طول سال ها تحت تاثير فرهنگ ساير مناطق قرار
گرفته است و اصالت خود را از دست داده است. يكي از مواردي كه اين موضوع را
ثابت مي كند رواج زبان فارسي به جاي زبان خاص دواني بين مردم است.
متاسفانه با وجود ارزش هاي خاص اين زبان كه سرشار از واژگان و اصطلاحات
پهلوي است، تنها نسل پير اين روستا قادر به صحبت كردن به اين گويش است.
گويش دواني ريشه در زبان ايرانيان دارد كه متعلق به خانواده زبان هاي هندو
ايراني بوده و خود بخشي از خانواده زبان هاي هندو اروپايي است كه اين گويش
هنوز هم يكي از گويش هاي اصيل و باستاني ايران است.
در روستاي دوان
آداب و رسوم خاصي به مناسبت هاي گوناگون در دوران هاي گذشته و حال وجود
داشته است. آداب و رسوم مردم دوان نسبت به ساير مردم تفاوت دارد و در
گذشته در ميان مردم دوان رسمي وجود داشته كه مي گفتند بايد فرزندان زيادي
در يك خانواده وجود داشته باشد. به طوري كه هر كس اگر فرزندي نداشته باشد،
آن خانواده فقير و بي چيز خواهد بود.
آداب ريختن ترس بچه در ميان
مردم دوان نيز رواج دارد و اين رسم به اين طريق بوده كه اگر پسري كوچك از
يك خانواده گريه مي كرد و در شب بهانه مي گرفت زن يا مردي پارچه اي بر روي
سر خود مي انداخت و صدايي درمي آورد كه بچه بترسد و چيزي نگويد. آداب و
رسومي هم براي باران خواستن در ميان مردم اين منطقه وجود داشته است و اين
رسم زماني كه در دوان با كمبود آب رو به رو بودند افراد محل به صورت دسته
جمعي در كوچه ها به راه مي افتادند و اشعاري را به گويش محلي مي خواندند.

* وضع فعلي روستاي دوان
روستاي دوان به خاطر قرار گرفتن در يك شيب تند تقريباً پلكاني است به طوري
كه در بسياري از بخش هاي روستا حياط يك خانه همطراز با پشت بام خانه
پاييني است اگرچه روستاي دوان از يك همگني فرهنگي برخوردار است؛اما به
لحاظ فيزيكي از ۲ محل مجزا (محل بالاو پايين) تشكيل شده كه يك كوچه طويل
با شيب تند از شرق به غرب مرز بين ۲ محل را مشخص مي كند. مركزيت فرهنگي
روستا پيش از ادرود آتشكده اي بوده كه امروز معروف به بقعه شيخ عالي است.
اين مركزيت فرهنگي در ساخت فيزيكي روستا تاثير داشته است. پس از ادرود
بقعه شاه سليمان مركزيت روستا را تشكيل داده و پس از تبديل شدن آتشكده به
آرامگاه علماي دوان از قرن پنجم هجري به بعد روستا داراي ۲مركزيت فرهنگي
شده است. معماري روستاي دوان به سبب وجود عناصري همچون سنگ، چوب، گچ، آهك
كه به فراواني در محيط روستا و اطراف آن يافت مي شود، نوع خاصي از معماري
دوره ادرودي ايران و شهرستان كازرون را به معرض نمايش مي گذارد. به خاطر
كوهستاني بودن منطقه سنگ از عمده ترين مواد اوليه معماري دوان است كه بي
اندازه مي توان در اختيار داشت. چوب بلوط براي سقف بام هاي گلي، گچ كه به
صورت ملات به كار رفته است، ماده اوليه آن از تپه هاي اطراف كازرون كه
معدن بسيار وسيعي است تهيه مي شود، آهك آخرين مصالح به كار رفته در معماري
خانه ها است. بقعه شيخ عالي از جمله بقاياي چهارتاقي دوره ساساني است كه
برفراز آن گنبدي قرار دارد كه در دوره ادرودي به آن اضافه و در ضلع شمالي
آن مداري ديده مي شود. در داخل روستا بافت قديمي خانه ها و شيب تند كوچه
ها سبب شده است كه امكانات خدماتي-رفاهي به كندي انجام شود. اين روستا
درست در ميان حلقه اي از كوهستان قرار گرفته و از لحاظ گردشگري و طبيعت
گردي موقعيت مناسبي را براي گردشگران ايجاد كرده است. وجود بناهاي تاريخي
در درون روستا مانند بقعه علامه دواني و غار علامه دواني در ضلع شمالي
روستا و در داخل كوهستان و وجود قلعه هاي تاريخي بر روي كوه هاي اطراف از
ديگر نقاط ديدني اين روستاي تاريخي است. وجود قبرستان هاي متعدد حضور
طوايف گوناگون در گوشه و كنار اين روستا را نشان مي دهد و اين موضوع خود
سبب تنوع فرهنگي در منطقه دوان شده است. جمعيت روستاي دوان با توجه به
شرايط اقتصادي و اجتماعي بويژه در ميان افراد جوان در حال تغيير و تحول
است.
امروز جوانان دواني ديگر در زادگاهشان ساكن نيستند و همه به
ساير شهرها و كشورها مهاجرت كرده اند؛برخي از آنان پيش از جنگ جهاني اول
به سرزمين هايي همچون بندر بوشهر و بحرين مهاجرت كردند و در فاصله ميان ۲
جنگ جهاني مهاجرت خود را به شهر صنعتي آبادان ادامه دادند. پس از جنگ دوم
جهاني، آنها شروع به مهاجرت به ديگر شهرهاي ايران، كويت و ساير نقاط جهان
كردند. دواني ها هرگز پس از مهاجرت زادگاه خويش را از ياد نبردند و همواره
دوان را در نظر داشته و به آن كمك مي كنند و در عين حال نيز همواره مهاجرت
نيز ادامه دارد.
مردم دوان مايلند تا آنجا كه برايشان مقدور باشد در
رشد و توسعه آن مشاركت كنند و بنابراين دوان را مي توان يكي از توسعه
يافته ترين روستاهاي ايران دانست كه دست كم داراي ۲ جاده، سه مدرسه، مراكز
بهداشتي، مغازه هاي گوناگون، شبكه اب رساني، تسهيلات برقي، پست و تلفن و
گاز مصرفی و همچنین ایستگاه های مجزای تلویزیون و موبایل است. هر سال در
روزهاي گرم تابستان، دواني ها از سرتاسر دنيا به ديدار دوان مي آيند و با
كساني كه هنوز در اين قريه اقامت دارند، ديدار مي كنند. ۱-راشنه
كه در طول زمستان از كوه هاي شمال شرقي مي وزد و دواني ها بر اين باورند
كه اگر اين باد بوزد، نشانه آن است كه زمستاني پربارش در راه است.
۲-پوك كه در آغاز زمستان از سمت شمال وزيدن مي گيرد، درختان را شكسته و به
ميوه هايشان آسيب مي رساند. ۳-پاييز كه در فصل پاييز مي وزد و به همين سبب
برگ همه درختان مي ريزد. ۴-گل كه در فصل بهار مي وزد.

نويسنده: مانا لقماني

توجه توجه

کپی برداری از هر مطلبی در این انجمن دوان و مطالب در مورد روستای دوان فقط با ذکر نام منبع و لینک سایت و انجمن دوان بلا مانع است
زیرا مطالب روستای دوان برای اولین بار در این سایت منتشر شده است